De Tijdsvereffening

"Zonnetijd " en "klokketijd"

Zonnewijzers wijzen "Zonnetijd" aan, klokken geven "Klokketijd".
Geen van deze twee tijdsytemen is "beter" dan de andere, beide zijn bruikbaar en interessant voor wat betreft hun eigen doel.

"Zonnetijd" is gebasseerd op de definitie dat het "middag" is als de "ware zon" zijn hoogste punt heeft bereikt en het is opnieuw middag als de volgende dag de zon weer op zijn hoogste punt staat.
De tijd die verstrijkt tussen twee opeenvogende middagen is soms iets meer en soms iets minder dan 24 uur op onze klok of horloge. Zo rond half september is de tijd tussen twee middagen "slechts" 23 uur 59 min. en 40 sec. en rond Kerstmis is dat zo'n 24 uur en 30 sec. Een uur zonnetijd is dus niet helemaal constant.

"Klokketijd" is gebasseerd op de definitie dat elk etmaal wel precies 24 uur lang is. Hiervoor heeft men (in gedachten) een "middelbare zon" ingevoerd die wel regelmatig loopt, net als onze klokken en horloges.

Het verschil in lengte van een "zonnedag" en een "klokkedag" is op zich niet zo groot, maar door culminatie gaan "zonnetijd" en " klokketijd"wel meer verschillen.
Zo is in februari de ware zon ongeveer 14 minuten achter bij de middelbare zon en in november is de ware zon ruim 16 minuten voor.
Twee kleinere pieken treden op in mei, als de ware zon ca. 4 minuten voor is en in juli als de ware zon ca. 6 minuten achter is.
Doordat de aardrotatie niet helemaal constant is, maar op langere termijn gezien afneemt, is ook de middelbare tijd niet helemaal constant. De lengte van een midelbaar uur neemt over eeuwen gezien heel langzaam toe. Voor zonnewijzers hoeven we ons daarvan niets aan te trekken, die passen zich automatisch aan bij die toename.

Omdat onze (atoom)klokken inmiddels niet meer gebasseerd zijn op de zonsbeweging maar op het aantal trillingen van een atoom, loopt de atoom- klok niet meer gelijk met de middelbare zonnetijd. Omdat wij voor onze dagelijkse tijdmeting toch de relatie met de zon willen handhaven wordt in de "atoomtijd" van tijd tot tijd een schrikkelseconde ingevoerd. In de verre toekomst zal dat vaker moeten gebeuren omdat de aardrotatie langzaam afneemt.

Volledigheishalve vermelden we hier ook iets over de kalender. Een jaar duurt niet een geheel aantal dagen, maar ongeveer 365.2466 dagen. Om toch een kalender te hebben met een geheel aantal dagen per jaar wordt elk vierde jaar een schrikkeldag toegevoegd, maar niet bij een nieuw eeuwtal tenzij dat jaar deelbaar is door 400. Zo is 1900 geen schrikkeljaar maar 2000 weer wel.
Opmerking.
Voor zonnewijzers hoeven we alleen maar rekening te houden met zonnetijd en met middelbare tijd.
We vermelden nog wel dat de tijdsvereffening in de loop der jaren zal veranderen omdat de twee oorzaken ervan (zie hieronder) niet synchroon lopen. Dit is op zijn beurt weer het gevolg van de "tolbeweging" die de aardas in de ruimte maakt.

Waardoor ontstaat de tijdsvereffening?

Er zijn 2 oorzaken aan te wijzen waardoor de tijdsvereffening ont- staat.
- de baan van de aarde om de zon is geen cirkel maar een ellips (zie gele lijn in de grafiek hieronder)
- de aardas staat scheef ten opzicht van het vlak van de aardbaan om de zon. (ca 23,5 graad) (zie blauwe lijn in de grafiek hieronder)

Over beide aspecten van de tijdsvereffening is, in het Engels, meer te vinden in een pamflet van de Royal Greenwich Observatory
De som van deze 2 oorzaken geeft de totale tijdsvereffening. (zie zwarte lijn in grafiek hieronder)

Graph of the Equation of Time to come here

Voor hen die liever een tabel zien dan een grafiek is de tijdsvereffening hierna ook nog eens in 2 tabellen weergegeven. Een complete tabel voor elke dag is o.a. te vinden in het boek van Waugh.

  

        Tabel met data waarbij "Zonnetijd" (bijna) een geheel

        aantal minuten voor of achter is bij "Klokketijd" 



  

Minuten  

Zon voor   

  

16        11 Nov                                          27 Oct   

15        17 Nov                                          20 Oct   

14        22 Nov                                          15 Oct   

13        25 Nov                                          11 Oct   

12        28 Nov                                           7 Oct   

11         1 Dec                                           4 Oct   


  

10         4 Dec                                           1 Oct   

 9         6 Dec                                          28 Sep   

 8         9 Dec                                          25 Sep   

 7        11 Dec                                          22 Sep   

 6        13 Dec                                          19 Sep   


   

 5        15 Dec                                          16 Sep   

 4        17 Dec                                          13 Sep   

 3        19 Dec           4 Mei          27 Mei          11 Sep  

 2        21 Dec          25 Apr           4 Jun           8 Sep  

 1        23 Dec          21 Apr           9 Jun           5 Sep  


  

0         25 Dec          15 Apr          14 Jun           2 Sep  


  

Minuten

Zon achter



1         28 Dec          12 Apr          19 Jun          29 Aug  

2         30 Dec           8 Apr          23 Jun          26 Aug  

3          1 Jan           5 Apr          29 Jun          22 Aug  

4          3 Jan           1 Apr           4 Jul          28 Aug  

5          5 Jan          29 Mar           9 Jul          12 Aug  


  

6          7 Jan          26 Mar          18 Jul          4  Aug  

7          9 Jan          22 Mar  

8         12 Jan          19 Mar  

9         15 Jan          16 Mar  

10        18 Jan          12 Mar  


  

11        21 Jan           8 Mar  

12        24 Jan           4 Mar  

13        29 Jan          27 Feb  

14         5 Feb          19 Feb  

  

  

      Tabel met de tijdsvereffening in min. en sec. voor de 5-e, 15-e en

      25-e van elke maand, samen met de dagelijkse verandering in seconden.

      ( + = zon voor op klok,  - = zon achter op klok )

      



 

Tijdsv. op de:     5-e          15-e           25-e     Gem. verandering.  

  

Januari          -05m03s       -09m10s        -12m12s         20s 

Februari         -14m01s       -14m16s        -13m18s          5s 

Maart            -11m45s       -09m13s        -06m16s         16s 

April            -02m57s       +00m14s        +01m56s         18s 


  

Mei              +03m18s       +03m44s        +03m16s          4s 

Juni             +01m46s       -00m10s        -02m20s         16s 

Juli             -04m19s       -05m46s        -06m24s         20s 

Augustus         -05m59s       -44m33s        -02m14s         11s 


  

September        +01m05s       +04m32s        +08m04s         20s 

October          +11m20s       +14m01s        +15m47s         13s 

November         +16m22s       +15m28s        +13m11s         10s 

December         +09m38s       +05m09s        +00m13s         27s 

  

  

Zie ook pagina Andere Tijdsystemen

Eng. Homepage ...... Ned. Homepage